زندگی‌نامه

سید علی‌اصغر کردستانی فرزند سید نظام الدین فرزند سید جامی فرزند سید محمدجواد فرزند سید ابراهیم – که بر طبق شجره‌نامه به سید علی همدانی برادر شاعر مشهور باباطاهر همدانی و از طرف مادر به علامه مشهور بابا شهاب‌الدینمی‌رسد- است و در سال ۱۲۵۰ در روستای صلوات آباد نزدیک سنندج به دنیا آمد. در مورد سال تولد استاد نظرات مختلفی وجود دارند، بر طبق نظر غفور رشید داراغا سال تولد و وفات استاد ۱۸۷۶ و ۱۹۳۷ بوده اند که اگر این تاریخ صحیح باشد می توان گفت که استاد از دو خواننده مشهور به نام‌های شۆڵ عه‌بدوڵا و مجیدی قالی حمامچی بهره برده است. اما استاد عباس کمندی در کتابش نوشته است که سال تولد استاد ۱۲۶۰ (۱۸۸۱) و سال وفات ایشان ۱۵ مرداد ۱۳۱۵ (۱۹۳۷) است و همچنین طبق نوشتهماموستا محمد حمباقی استاد در سال ۱۲۶۱ (۱۸۸۱) متولد شده و در ۱۵ بهمن ۱۳۱۵ (۱۹۳۷) فوت کرده است.

استاد قبل از سال ۱۲۸۴ (۱۹۰۵) با ماه شرف خانم ازدواج کرده است و ثمره این ازدواج سه پسر به نامهای سید عبدالاحمد، سید مسیح و سید علی اشرف و دو دختر به نامهای زهرا و شرافت بوده اند.

پسر بزرگ شان عبدالاحد در سال ۱۲۸۴ (۱۹۰۵) متولد شده که ۷۹ سال عمر می گند. سال ۱۲۹۵ پسر دومشان به اسم مسیح به دنیا می آید که در همان کودکی فوت می کند. سید علی، پسر سوم ایشان، در سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۲) فوت می کند.

کودکی و جوانی

سید نظام الدین پدر سید علی‌اصغر که خود از مردان مشهور دینی بود سید را به شهر آورد و در مسجد دارالاحسان به مکتب شیخ عبدالمومن پدر آیت‌الله محمد مردوخ کردستانی سپرد تا از محضر ایشان کسب فیض کند و قرائت صحیح قران را بیاموزد. سید سالیان درازی از عمر خود را به فراگیری قرآن پرداخت و بعد از مدتی در قرائت استادی بی نظیر شد چنانکه آوازه او از مرزها در گذشت و بنا به روایتی یک بار نیز جهت قرائت قرآن به مصر دعوت شد ولی به دلیل ناخوشی پدر از رفتن صرف نظر کرد. مردمی بودن سید افزون بر حسن و موهبت خدادادی صدایش دلهای مشتاقان بسیاری را تسخیر کرد و از آنجا که انسانی بی تکبر و بخشنده بود، نغمه‌های روح پرورش را بی دریغ نثار دوستدارانش می‌کرد. پدر بارها او را از خواندن در ملا عام منع و سرزنش کرده بود و سید با کمال احترام در جواب پدر گفته بود: آنچه نعمت خداست به همه تعلق دارد و نباید آنرا از خلایق دریغ کرد و اگر خواندن الحان از روی حقیقت و دستی به جانب معنویات باشد مانند صدای پرندگان خالی از محرمات خواهد بود.

صفای باطن و فروتنی سید ، افزون بر حسن و موهبت خدایی صدایش ، دلهای مشتاقان بیشماری را تسخیر کرد و از آنجا که انسانی بی تکبر و بخشنده بود و نغمه های روح پرورش را بی دریغ نثار دوستدارانش می کرد ، دیری نپایید که به محافل انس و به ویژه مجالس خوانین و بزرگان کردستان راه یافت. در همین محافل و مجالس بود که شیفتگان بسیاری را در حلقه ی ارادت خویش در آوردو به تشویق یکی از آنها که از خاندان آصف دیوان و از خوانین سنندج بود، به تهران آمد و صفحاتی را به فارسی و کردی ضبط کرد.

آشنایی با بزرگان موسیقی

حاج «سید عبدالاحد بابا شهابی» پسر بزرگ سید می گوید: مرحوم پدرم با وجود اینکه هرگز نزد استادی تعلیم ندیده بود مع‌الوصف عمومدستگاهها و مقامات موسیقی ایرانی را می شناخت و آنچه را می خواند یا موسیقی اصیل کردی بود و یا خود بر اساس موسیقی اصیل کردی می ساخت و اجرا می کرد. اشعاری هم که می خواند یا اشعار فولکلور متداول محلی بود و یا از دیوان شاعران مانند مولوی کرد،وفایی مهابادی یا طاهر بگ جاف و باباطاهر همدانی انتخاب می کرد. به دلیل رسیدن نسبش به باباشهاب الدین تا قبل از انتشار ترانه هایش بر روی گرامافون به سید علی اصغر باباشهابی معروف بود. نحوه پرداخت تحریرات ریز و مکرر و کش دادن صدا در نهایت جمله‌ها مختص خود سید علی اصغر است و این سبک خوانندگی بجز در زادگاهش صلوات آباد محل و مکان دیگری در کردستان ندارد. استاد سید علی اصغرکردستانی آهنگهای اصیل کردی زمان خود را به سبک خود خوانده است و با تحریرات ریز صدا بر ملودی آنها افزوده است. در سن ۴۷ سالگی استاد با نماینده کمپانی گرامافون پولیون، حکیم حکاکی قراردادی به امضا می رسانند و در سالهای ۱۹۲۸ و ۱۹۲۹ میلادی طبق قرارداد ۱۰ ترانه را برای کمپانی و بر روی صفحه ضبط می کند که عبارتند از: ۱- مقام سه گاه ۲- مقام بیات ترک ۳- مقام حجاز ۴- مقام همایون ۵- مقام دشتی ۶- مقام شوشتری ۷- مقام اصفهان ۸- ترانه یار غزال ۹- ترانه هه‌ی نابێ نابێ ۱۰- ترانه له‌نجه و له‌نجه

علاوه بر ترانه های ذکر شده ۴ ترانه دیگر نیز از استاد باقی‌مانده اند که عبارتند از: ۱- ئه‌ی ڕه‌فیقانی ته‌ریقه‌ت ۲- کراس کورتێ ۳- جانی جانانم وه‌ره ۴- غه‌مگین و دڵ په‌شێوم که بعضی از این آثار توسط خوانندگان فعلی باز خوانی شده است، از جمله کاست زه‌ردی خه‌زانکاری از ارسلان کامکار و قسمتی از کاست فهڵه‌ک باخه‌وان با صدای سید جلا ل الدین محمدیان و نیز تصنیف های ده‌ردی هیجران، ڕه‌فیقانی ته‌ریقه‌ت و هه‌ر وه‌ک بازووبه‌ن را این اواخر خواننده بسیار توانا زنده یاد استاد حشمت اله لرنژاد اجرا کرده که در خور تحسین می باشد. سازهایی که سید علی اصغر را در تمام آهنگها همراهی کرده اند عبارتند از تار، کمانچه، فلوت و از ضرب هم جز در برخی آهنگ ها، آن هم به دلیل حساسیت سید علی اصغر به آن، استفاده شده است. عباس کمندی در کتاب کوچک و مختصری که با عنوان «سید علی اصغر کردستانی» در سال ۱۳۶۴ منتشر کرد، نوشته است : « ... یک شب در تهران و در منزل یکی از رجال مملکتی با حضور دولتمندان و هنرمندان و ادبای تراز اول، جشنی بر پا می شود. سردار اعظم، سید را همراه با خود به آن جشن می برد. یکی از خوانندگان آن جشن،قمرالملوک بود ... بعد از خاتمه ی آواز قمر، سید از طرف سردار اعظم به حاضرین معرفی و از وی تقاضای خواندن می شود ... سید صدای خود را یک گام بالاتر از صدای قمر وسعت داده و با تمام قدرت شروع به خواندن می کند و تمام اهل مجلس و خصوصاً موسیقیدانان را به تعجب و تحسین وا میدارد ... با مخارج سردار اعظم، سید حدود یک ماه در تهران ماند و در یک شرکت صفحه پرکنی به نام پلیفون حدود سی آهنگ متفاوت، همراه ارکستر بر صفحه ی گرامافون ضبط کرد. نوازندگانی که سید علی اصغر را در این ضبط همراهی نموده اند مشخص نیستند مگر اینکه با دسترسی به آرشیو صدا و سیما بتوان به چیزی دست یافت. اما به گفته سید عبدالاحد، پدر همواره از دو نوازنده به نام های کمال تار زن و حسن کمانچه نواز به نیکی یاد می کرده است. صفحات سید بعدها در بین متنفذین کردستان پراکنده و به مرور زمان به علت دست به دست شدن تعدادی از آنها از بین رفت بعد از تاسیس رادیو سنندج در سال ۱۳۲۷ یا ۲۸ از خانواده ی آصف دیوان به دست آمد و جهت استفاده ی عموم کپی برداری شد ... آنچه از صدای سید و نحوه ی اجرای آهنگ هایش مشخص است، این است که سید به طور مسلم موسیقی ایرانی را می شناخته است. اما چگونه و در کجا و با چه امکاناتی به این شناخت رسیده، جای بحث و گفتگوست... .به نظر می رسد چون در آن زمان و قبل از رفتن سید به تهران، سنندج به مدت یک سال تبعیدگاه عارف قزوینی،شاعر و ترانه سرای معروف ایران بود و چون عارف در آن مدت به منزل خوانین سنندج به خصوص منزل آصف دیوان رفت‌وآمد داشت، مثلماً صدای سید از نظر عارف مکتوم نمانده و احتمالاً جلساتی با هم داشته اند و با توجه به نحوه ی به کارگیری تحریرات در صدای سید علی اصغر و شباهت آن با آهنگ های عارف قزوینی و نحوه ی تحریرات به کار گرفته در آنها، به احتمال زیاد، سید موسیقی را از عارف آموخته و یا حداقل نحوه صوت پردازی سید، بدون دخالت عارف نبوده است. اگر غیر از این باشد، سید علی اصغر خود ابداع کننده این سبک در موسیقی کردی است، چرا که نحوه ی خواندن سید و به کارگیری تحریرات ریز در صدای وی مخصوص خود اوست و چنین سبکی در هیچ کجای کردستان، به جز سنندج و در نواحی صلوات آباد، وجود نداشته و ندارد ... ».

لحن محزون و بسیار دلنشین و وسعت صدا و تحریرهای ریز پی در پی در صدای اوج، از ویژگی های آواز سید علی اصغر کردستانی است. آوای جانسوز و دلنشین او حتی شنوندگانی را که به زبان کردی آشنا نیستند و مفهوم کلمات آوازها و ترانه های او را نمی‌دانند، مجذوب و محظوظ می کند.

استاد قبل از سال ۱۹۰۵ (به احتمال زیاد ۱۲۷۰ خورشیدی یا ۱۸۹۱ میلادی) ازدواج کرده است و ثمره این ازدواج سه پسر به نامهای سید عبدالاحمد، سید مسیح و سید علی اشرف و دو دختر به نامهای زهرا و شرافت بوده اند. استاد علی اصغر کردستانی خواننده بزرگ و از افتخارات مردم کرد در سال ۱۳۱۵ خورشیدی در زادگاهش روستای صلوات آباد چشم از جهان فرو بست و همانجا به خاک سپرده شد اما صدای گرمش تا ابد نوازشگر گوش و جان مردم کرد زبان خواهد بود.